Υπερλήρης ημερών, στα 100 του χρόνια έφυγε από τη ζωή στις 8/2/2020 ο ιστορικός και λαογράφος της πόλης μας Νίκος Κοσμάς.
Ο Νίκος Κοσμάς γεννήθηκε στο Μιχαλίτσι Ιωαννίνων το 1920. Τέλειωσε το γυμνάσιο στη ΖΩΣΙΜΑΊΑ σχολή και στη ΖΩΣΙΜΑΙΑ ΑΚΑΔΗΜΙΑ Ιωαννίνων. Μαθητής ακόμη ασχολήθηκε με την ποίηση και την πεζογραφία και είδε τα πρώτα κείμενά του να δημοσιεύονται στον Γιαννιώτικο τύπο. Πνεύμα ανήσυχο από νέος εντάχθηκε σε ότι θεωρούσε ότι προωθεί την ελευθερία του πνεύματος και της Πατρίδας. Στα 11 χρόνια του μπαίνει δυναμικά στα βάσανα της ζωής καθώς ο παπα-δάσκαλος πατέρας του πεθαίνει και η κατάσταση στην πατρίδα μόνο ευοίωνη δεν θεωρείται για ένα νέο με ελπίδες και όνειρα. «Έφαγα μουχλιασμένα κομμάτια και ξινισμένες λαχανόπιτες, αλλά είχα γερή κράση και δεν έπαθα τίποτα» διηγείται.
Η παιδεία τον τραβά σαν μαγνήτης και θέλγεται από τις ιδέες των μεγάλων Ηπειρωτών δασκάλων και παιδαγωγών. Ο πόλεμος και η κατοχή τον βρίσκει στο μετερίζι των αγώνων και της αντίστασης και ως έλληνας και δάσκαλος αγωνίζεται σε διπλό μετερίζι.
Παντρεύεται την συνάδελφό του από τον Λαγκαδά Λουίζα Καζαντζή και οργώνουν μαζί την Ελλάδα, από την Χίο, τον Λαγκαδά, τον Σωχό και το Κολχικό, τη Μαυροθάλασσα, τον Πειραιά και την Αθήνα. Διετέλεσε διευθυντής σχολείων και Επιθεωρητής της Δημοτικής Εκπαίδευσης.
Την ημέρα στην έδρα του δασκάλου και το βράδυ με τη λάμπα στρωμένος κατάχαμα μελετά και γράφει την ιστορία και τη λαογραφία των τόπων που υπηρέτησε. Δημοσιεύει πολλές γλωσσολογικές μελέτες, ιστορικά κείμενα, λαογραφικές μελέτες, διηγήματα, ποιήματα. Έργα του μεταφράστηκαν και στα ρωσικά και βραβεύτηκε από την ΈΝΩΣΗ ΕΛΛΗΝΩΝ ΛΟΓΟΤΕΧΝΩΝ της Ρωσίας.
Στο διάστημα που έμεινε στο Λαγκαδά έγραψε την ιστορία και τη λαογραφία της πόλης μας, βιβλίο που βραβεύτηκε από την ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΑΘΗΝΩΝ, επίσης έγραψε για το «Γλωσσικό ιδίωμα του Λαγκαδά», τα « Λαογραφικά της Μπαλάφτσας», «Ένα τούρκικο φιρμάνι για την Μπαλάφτσα», « Η φορεσιά της Μπαλάφτσας» και ετοίμαζε μια ακόμα μελέτη για το γλωσσικό ιδίωμα της Μπαλάφτσας. Έγραψε επίσης για τη Χίο αλλά και τα Γιάννενα και ιδιαίτερα για το ΜΙΧΑΛΙΤΣΙ.
Υπήρξε μέλος της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ, Της ΕΤΑΙΡΕΊΑΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ, και της ΕΤΑΙΡΕΊΑΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΛΟΓΟΤΕΧΝΩΝ.
Αγαπητέ και αξέχαστε κυρ-Νίκο, θα σε θυμόμαστε πάντα μέσα από τα κείμενά σου και την αγάπη για την πόλη μας. Καλό σου ταξίδι!
Τρύφων Τσομπάνης
